Rodzinna piecza zastępcza

Rodzinna piecza zastępcza jest formą pomocy dzieciom i rodzinom w kryzysie.
W rodzinach zastępczych umieszcza się dzieci, których rodzice zostali trwale lub czasowo pozbawieni władzy rodzicielskiej lub gdy władza ta została im ograniczona.

Rodzina zastępcza jest tymczasową formą opieki nad dzieckiem.Tworzą ją małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, u których umieszczono dziecko
w celu sprawowania nad nim pieczy zastępczej. 

Rodzina zastępcza jest wzorowaną na modelu wychowania rodzinnego formą pieczy zastępczej. Z chwilą umieszczenia w niej dziecka dalej prawnie pozostaje ono dzieckiem swoich rodziców. Wyjątek stanowi adopcja, która nie jest formą pieczy zastępczej. Rodzice zastępczy nie sprawują nad dzieckiem władzy rodzicielskiej, a tylko wykonują bieżącą pieczę. Pozostałe obowiązki i prawa wynikające z władzy rodzicielskiej należą do rodziców biologicznych dziecka,
o ile sąd opiekuńczy nie postanowi inaczej.

Piecza zastępcza ma na celu zapewnienie dziecku bezpieczeństwa oraz odpowiednich warunków rozwoju i wychowania, a w szczególności kompensacji deficytów reintegracji z rodziną pochodzenia oraz usamodzielnienie życiowe wychowanka. Nie jest to zadanie łatwe i wymaga ogromnego zaangażowania samej rodziny zastępczej, jak i wielu służb. Przyjęcie dziecka do rodziny zastępczej jest sytuacją bardzo trudną zarówno dla rodziny zastępczej, jak i dla samego dziecka. Dzieci, które trafiają do pieczy zastępczej są często zaniedbane wychowawczo, zdrowotnie, edukacyjnie i emocjonalnie.

Rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka obejmuje się, na ich wniosek opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej.

Rodzina zastępcza powinna zapewnić dziecku, m. in.:

• odpowiednie warunki mieszkaniowe, wyżywienie, odzież;
• wyposażenie w podręczniki szkolne, pomoce edukacyjne i zabawki;
• opiekę zdrowotną i pomoc w wyrównaniu deficytów rozwojowych;
• właściwą edukację i pomoc w wyrównaniu deficytów szkolnych;
• warunki do rozwoju zainteresowań i indywidualnych uzdolnień dziecka;
• warunki do wypoczynku i właściwą organizację czasu wolnego;
• w razie potrzeby pomoc specjalistów;
• możliwość kontaktów z rodzicami biologicznymi i innymi bliskimi dziecka, o ile sąd nie zdecyduje inaczej.

Kto może zostać rodzicem zastępczym?

Funkcję rodziny zastępczej mogą pełnić zarówno pary małżeńskie, jak i osoby niepozostające
w związku małżeńskim, jeżeli:

• dają rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej;
• nie są i nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, oraz władza rodzicielska nie jest im ograniczona ani zawieszona;
• wypełniają obowiązek alimentacyjny – w przypadku, gdy taki obowiązek w stosunku do nich wynika z tytułu egzekucyjnego;
• nie są ograniczone w zdolności do czynności prawnych;
• są zdolne do sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem, co zostało potwierdzone:
  • zaświadczeniem lekarskim o braku przeciwwskazań zdrowotnych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, wystawionym przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej,
  • opinią o posiadaniu predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, wystawioną przez psychologa, który posiada co najmniej wykształcenie wyższe magisterskie na kierunku psychologia oraz 2-letnie doświadczenie
    w poradnictwie rodzinnym;
• przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• posiadają odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe umożliwiające dziecku zaspokojenie jego indywidualnych potrzeb;

Pełnienie funkcji rodziny zastępczej może być powierzone osobom, które nie były skazane prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo oraz nie figurują w bazie danych Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym.

Formy rodzinnej pieczy zastępczej

1. Rodziny zastępcze spokrewnione – tworzą je osoby będące wstępnymi lub rodzeństwem dziecka, tj. babcia, dziadek, brat, siostra.
2. Rodziny zastępcze niezawodowe – tworzą je osoby nie będące wstępnymi lub rodzeństwem dziecka, tj. ciotka, wujek, dalsza rodzina bądź osoby obce.
3. Rodziny zastępcze zawodowe – tworzą ją małżonkowie lub osoba, nie będący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka, najczęściej posiadający doświadczenie jako rodzina zastępcza niezawodowa, z którymi starosta zawarł umowę na pełnienie funkcji rodziny zastępczej zawodowej, a wśród nich:
   1. pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego, sprawuje opiekę nad dziećmi krótkoterminowo, tj. do czasu uregulowania ich sytuacji prawnej, nie dłużej niż na
      4-8 miesięcy lub do zakończenia postępowania sądowego o:
      • powrót dziecka do rodziny
      • przysposobienie
      • umieszczenie w rodzinnej pieczy zastępczej
   2. specjalistyczna, umieszcza się w niej dzieci legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności oraz dzieci na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, tj. niedostosowanych społecznie oraz małoletnie matki z dziećmi.
4. Rodzinny dom dziecka – prowadzą go małżonkowie lub osoba nie będący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka, najczęściej posiadający co najmniej 3-letnie doświadczenie jako rodzina zastępcza niezawodowa lub zawodowa, z którymi starosta zawarł umowę na prowadzenie rodzinnego domu dziecka.

Ile dzieci może być umieszczonych w rodzinie zastępczej?

W rodzinie zastępczej niezawodowej i zawodowej w tym samym czasie może przebywać łącznie nie więcej niż 3. natomiast w rodzinnym domu dziecka nie więcej niż 8. Dzieci lub osób, które osiągnęły pełnoletność przebywając w pieczy zastępczej i które pobierają naukę. W razie konieczności umieszczenia w rodzinie zastępczej rodzeństwa, za zgodą rodziny zastępczej bądź prowadzących rodzinny dom dziecka oraz po uzyskaniu pozytywnej opinii koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, dopuszczalne jest umieszczenie w tym samym czasie większej liczby dzieci.

Jaką pomoc otrzymuje rodzina zastępcza?

Rodzinie zastępczej przysługuje świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania każdego umieszczonego dziecka, nie niższe niż:

• 1002 zł miesięcznie – w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej spokrewnionej;
• 1517 zł miesięcznie – w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej zawodowej i rodzinie zastępczej niezawodowej bądź rodzinnym domu dziecka;
• 306 zł miesięcznie – dodatek na pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;
• 306 zł miesięcznie – rodzinie zastępczej zawodowej na dziecko umieszczone na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich;
• rodzina zastępcza zawodowa, w której umieszczono powyżej 3. dzieci i prowadzący rodzinny dom dziecka otrzymują środki finansowe na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego;
  • prowadzący rodzinny dom dziecka otrzymuje środki finansowe na pokrycie niezbędnych kosztów związanych z remontem lub ze zmianą lokalu w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego, w którym jest prowadzony rodzinny dom dziecka;
  • prowadzący rodzinny dom dziecka otrzymuje środki finansowe na pokrycie innych niezbędnych i nieprzewidzianych kosztów związanych z opieką i wychowaniem dziecka lub funkcjonowaniem rodzinnego domu dziecka;
• zatrudnienie osoby do pomocy przy sprawowaniu opieki nad dziećmi i przy pracach gospodarskich w rodzinnym domu dziecka (w przypadku powyżej 4 dzieci), rodzinie zastępczej zawodowej (w przypadku powyżej 3 dzieci);

Ponadto rodzina zastępcza może otrzymać:

• jednorazowe świadczenie na pokrycie niezbędnych wydatków związanych z potrzebami przyjmowanego dziecka;
• dofinansowanie do wypoczynku dziecka poza miejscem zamieszkania;
• dofinansowanie na pokrycie wydatków związanych z wystąpieniem zdarzeń losowych lub innych zdarzeń mających wpływ na jakość sprawowanej opieki – jednorazowo lub okresowo;
• środki finansowe na utrzymanie lokalu mieszkalnego dla rodziny zastępczej niezawodowej
  i zawodowej;
• świadczenie na pokrycie kosztów związanych z przeprowadzeniem niezbędnego remontu lokalu mieszkalnego dla rodziny zastępczej zawodowej;
• w szczególnie uzasadnionych przypadkach zatrudnienie osoby do pomocy przy sprawowaniu opieki nad dziećmi i przy pracach gospodarskich.

Rodzina zastępcza zawodowa i prowadzący rodzinny dom dziecka otrzymują miesięczne wynagrodzenie w wysokości wskazanej w umowie o pełnienie funkcji rodziny zastępczej zawodowej lub prowadzenie rodzinnego domu dziecka.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) przyjmuje wnioski i wypłaca:

• 800 zł miesięcznie – dodatek wychowawczy na każde umieszczone dziecko do ukończenia 18. roku życia
• 300 zł – jednorazowe świadczenie na wyprawkę szkolną

Poza pomocą finansową rodziny zastępcze objęte są wszechstronną pomocą i wsparciem, m. in. :

• koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej w realizacji zadań wynikających z opieki nad dziećmi;
• poradnictwem psychologicznym;
• poradnictwem pedagogicznym;
• poradnictwem prawnym;
• w formie szkoleń podnoszących kompetencje opiekuńcze i wychowawcze;
• w formie udziału w superwizji, grupy wsparcia;
• pomocą rodziny pomocowej, która może sprawować opiekę nad dzieckiem podczas czasowego niesprawowania opieki nad dzieckiem przez rodzinę zastępczą lub prowadzącego rodzinny dom dziecka w związku z wypoczynkiem, udziałem w szkoleniach lub pobytem
  w szpitalu oraz nieprzewidzianych trudności lub zdarzeń losowych w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka.